akorda.kz сайти фотосурати
27 октябрь куни Қозоғистон пойтахтида «Европа Иттифоқи – Марказий Осиё» биринчи саммити бўлиб ўтди, унда минтақа давлатлари раҳбарлари иштирок этди. Президент Қосим-Жомарт Тўқаевнинг таклифига биноан Қирғизистон Президенти Садир Жапаров, Тожикистон раҳбари Имомали Раҳмон ва Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев Остона шаҳрига ташриф буюрди. Туркманистон томонидан бош вазир ўринбосари Ходжамурат Гелдимуродов иштирок этди. Саммитда Европа Иттифоқи делегациясига Европа кенгаши президенти Шарль Мишель бошчилик қилди.
Тўқаев учрашувни очиб бераркан, унинг Марказий Осиё давлатлари ва Европа Иттифоқи ўртасида дипломатик муносабатлар ўрнатилганининг 30 йиллиги арафасида бўлиб ўтаётгани рамзий маъно касб этишини таъкидлади.
«Атрофимиздаги дунё тез ўзгармоқда. Марказий Осиё мисли кўрилмаган геосиёсий кескинлик таҳдидини ҳис қилмоқда. Бугунги кунда Евроосиё марказида ўзаро ишонч ва ҳамкорлик руҳини мустаҳкамлаш ниҳоятда муҳим. Бундай оғир даврда Марказий Осиё ва Европада ўртасида девор эмас, кўприклар қуришимиз керак», — деди Қозоғистон президенти.
Тўқаев савдо-иқтисодий ва сармоявий алоқаларни ҳамкорликнинг муҳим йўналишларидан бири деб атади ва Европа Иттифоқи республиканинг асосий иқтисодий ва савдо шерикларидан бири эканини эслатди.
«Қозоғистон машинасозлик, темир-пўлат ишлаб чиқариш, озиқ-овқат, қишлоқ хўжалиги соҳаларида йилига қарийб 1,5 миллиард долларлик 100 дан ортиқ турдаги қайта ишланган маҳсулотларни таклиф қилиши мумкин. Истиқболли мавзу — озиқ-овқат хавфсизлигидир. Маълумки, биз ҳар йили 5 миллион тоннадан ортиқ буғдой экспорт қиламиз, жумладан, Европа Иттифоқи мамлакатларига ҳам. Ўтган йили Европа Иттифоқига озиқ-овқат маҳсулотлари экспорти 32 фоизга ошиб, 630 миллион доллардан кўпайди.Шу боис, Қозоғистон Европа Иттифоқи мамлакатларига қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ва минерал ўғитларни етказиб беришда давом этиши мумкин. Алоҳида мавзу – «яшил» энергия. Бу ерда ҳам яқиндан ҳамкорлик қилишимиз мумкинлигига ишонаман. Умуман олганда, Қозоғистон ва Европа Иттифоқи ўртасидаги ҳамкорлик давом этишига ишонч билдираман», — деди Тўқаев.
Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев саммитда сўзга чиқиб, «Европа Иттифоқи – Марказий Осиё» иқтисодий ҳамкорлик қўмитасини ташкил этиш ва савдо-иқтисодий ҳамкорликни чуқурлаштириш бўйича стратегик дастур ишлаб чиқишни таклиф қилди.
«Минтақамизнинг кўплаб мамлакатларида – ҳамкасбларим мени қўллаб-қувватлайди, деб ўйлайман – Европа сармоялари ва технологияларига катта эҳтиёж бор. Масалан, Ўзбекистонда Европа компаниялари билан ҳамкорликда тузилган 900 га яқин қўшма корхона ва лойиҳалар мавжуд. Бундай шароитда биз дунёнинг бошқа минтақаларидан сармоя ва кредитларни жалб қилмоқдамиз. Бозорларимиздаги Европа компаниялари эгаллаши мумкин бўлган бўшлиқларни учинчи мамлакатлардан келган рақобатчилар эгалламоқда», — деди у.
Мирзиёев, шунингдек, Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи мамлакатлари махсус хизматлари ва ҳуқуқ-тартибот идоралари ўртасида ахборот алмашиш ва замонавий таҳдидларга биргаликда қарши курашиш бўйича ҳамкорликни йўлга қўйишни таклиф қилди.
Қирғизистон раҳбари Садир Жапаров ўз нутқида Марказий Осиёнинг транзит салоҳиятига алоҳида тўхталиб ўтди. Унинг сўзларига кўра, Қирғизистон денгизга чиқиш имконияти йўқ давлат сифатида муҳим транспорт артерияларини модернизация қилишда давом этмоқда. Қўшни давлатлар иштирокида йирик лойиҳа – «Хитой-Қирғизистон-Ўзбекистон» темир йўл линиясини қуриш режалаштирилган. Шу билан бирга, республика ҳукумати бошқа йирик транспорт лойиҳаларига ҳам қизиқиш билдирмоқда.
«Биз Европа тикланиш ва тараққиёт банки томонидан Европа ва Марказий Осиё ўртасидаги барқарор транспорт алоқаларини ўрганиш натижаларига оптимистик қараймиз. Рақамлаштириш масалаларида тизимли равишда олдинга силжиб бормоқдамиз. Биз бир неча йиллардан буён Европа Иттифоқи билан бу соҳада самарали лойиҳаларни амалга оширмоқдамиз ва уларни давом эттиришга тайёрмиз. Бу, ўз навбатида, барча даражадаги коррупцияга қарши мисли кўрилмаган саъй-ҳаракатларимизга ёрдам беради, бу эса иқтисодий ислоҳотлар билан биргаликда Қирғизистонда интеллектуал фаолликнинг ўсишига ва соғлом ишбилармонлик муҳитини яратишга фойдали таъсир кўрсатади», — деди у.
Эмомали Раҳмон, ўз навбатида, Тожикистон ва Европа Иттифоқи ўртасидаги ҳамкорлик даражасидан, Европа Иттифоқининг Марказий Осиё мамлакатлари учун янги стратегияси қабул қилинганидан мамнунлигини билдирди, шунингдек, Европа Иттифоқи раҳбариятига COVID-19 даврида кўрсатган ёрдами учун миннатдорлик билдирди. Тожикистон президенти ўз нутқи давомида Марказий Осиё давлатлари ва Европа Иттифоқи ўртасидаги ҳамкорликни савдо, иқтисодиёт, озиқ-овқат хавфсизлиги, қишлоқ хўжалиги, транспорт, логистика ва энергетика каби истиқболли йўналишларда кенгайтириш имкониятлари ҳақида ҳам гапирди.
Европа Иттифоқининг Марказий Осиёдаги манфаатларига келсак, Deutsche Welle (Рфда хорижий ОАВ агенти сифатида тан олинган) маълумотларига кўра, улар саммит бошланишига бир неча соат қолганида Қозоғистон президенти Қосим-Жомарт Тўқаев ва Европа кенгаши раиси Шарль Мишель музокаларида аниқ бўлган. Жумладан, музокаралар якуни бўйича иқтисодий соҳада «муҳим хомашё материаллари» бўйича ҳамкорликни йўлга қўйиш муҳимлиги таъкидланди. Томонлар, шунингдек, БМТ Низоми, халқаро ҳуқуқ ва суверенитет, мустақиллик ва ҳудудий яхлитлик тамойилларига содиқлигини яна бир бор тасдиқладилар.
