www.swp-berlin.org сайти фотосурати
Берлин Фан ва Сиёсат Фонди (SWP) Қозоғистонни Туркия, Исроил, Ҳиндистон, Саудия Арабистони ва бошқа давлатлар (жами 12 та) қаторида биринчи марта «ўрта қудратли давлатлар» рўйхатига киритди.
«Ўрта қудратли давлатлар» — бу глобал сиёсий ва иқтисодий майдонда муҳим рол ўйнайдиган давлатлардир. Фонд экспертлари таъкидлаганидек, бу мамлакатларнинг барчаси умумий жиҳатларга эга: иқтисодий ривожланишнинг устувор аҳамияти, хавфсизлик ва барқарорликка эътибор, шунингдек, стратегик автономия ва «кўп қирралилик» билан.
Қозоғистон, Фонд таҳлилчиларига кўра, ташқи сиёсатида Марказий Осиё давлатлари орасида сезиларли даражада ажралиб туради. Бу уни минтақадаги асосий ўйинчига айлантиради. «Қозоғистон ўзининг сиёсий лагерларни шакллантиришдан четга чиқадиган ташқи алоқаларини шакллантиришга катта аҳамият беради ва тенг шартлар асосида шериклик алоқалари бўлишини истайди», — дейди тадқиқот муаллифлари.
Қозоғистон ташқи сиёсатининг асоси, уларнинг фикрича, Россия ва Хитойнинг таъсирини ташқи алоқаларнинг энг кенг доираси орқали ва максимал маневр имконияти билан ушлаб туришдир. Шу билан бирга, минтақавий гегемон кучлар билан муносабатлар Ғарбнинг аралашуви номақбул бўлганда уни тизгинлаш учун ишлатилади. Одатда, бу демократия ва инсон ҳуқуқлари сиёсатини илгари суриш билан боғлиқ.
Қозоғистон иқтисодиётида, дея ёзади Фонд таҳлилчилари, ташқи сиёсатнинг диверсификация қилиш мақсади яққол намоён бўлмоқда. Марказий Осиёдаги қўшни бозорлардан фарқли ўлароқ, Қозоғистон 1990 йиллари Ғарб сармоядорлари учун, биринчи навбатда, бой нефть захираларини ўзлаштириш учун очилган.
Натижада, Европа Иттифоқи Қозоғистондаги энг йирик хорижий инвестор ва ташқи савдодаги 40% улуши билан Хитой ва Россияни ортда қолдириб, мамлакатнинг энг муҳим иқтисодий ҳамкори ҳисобланади, дейилади тадқиқотда.
SWP маълумотларига кўра, Украина можароси Қозоғистонга диверсификация бўйича янги туртки берди. Буни, хусусан, республика ҳукумати томонидан қурилаётган янги транспорт йўналишлари ҳам кўрсатиб турибди. Улар диверсификацияга интилишда нафақат Хитойнинг Ипак йўлига, балки Европа Иттифоқининг «Глобал дарвоза» стратегиясига ҳам таянади. Шу муносабат билан республика ўзининг географик ва тарихий ролини «Шарқ ва Ғарб ўртасидаги кўприк» сифатида намоён этади.
Ниҳоят, тадқиқот муаллифларининг қайд этишича, либерал тамойиллар қўшни давлатлар – Ўзбекистон, Қирғизистон, Туркманистон ва Тожикистонга қараганда Қозоғистонда мустаҳкамроқ ўрнатилган. «Қозоғистон ҳам ҳокимиятлар заиф бўлиниши ва Марказий Осиёга хос сиёсий синф ва фуқаролик жамияти ўртасидаги кескин чегарага эга авторитар президент республикаси бўлса-да, бу мамлакат, айниқса, мулоқот нуқтаи назаридан нисбатан кўпроқ эркинликка эга», — дейилади нашрда.
Фан ва сиёсат фонди (SWP) хавфсизлик сиёсати, халқаро ва Европа сиёсати соҳасидаги Европадаги энг йирик таҳлил марказларидан бири ҳисобланади. Ўзининг илмий изланишларига асосланиб, у Бундестаг ва Германия федерал ҳукуматига маслаҳат беради. Жамғарма, шунингдек, халқаро ташкилотлар — Европа Иттифоқи, НАТО ва БМТда сиёсий қарор қабул қилувчиларга ўз хизматларини тақдим этади. SWP 200 га яқин ходимларга эга ва ташриф буюрган тадқиқотчилар, стипендиялар ва стажёрлар билан ҳамкорлик қилади.
