avesta.tj сайти фотосурати
Жорий йилнинг январь-июнь ойларида Тожикистон иқтисодиётига 3,3 миллиард доллар миқдорида сармоя киритилди, бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 59,4 фоизга кўпдир. Марказий Осиё республикасига энг фаол сармоя киритаётган 3 та давлатда ўзгаришлар рўй берди: БАА ва Виргиния ороллари Хитойдан ўзиб кетди, аммо Россия етакчилигича қолмоқда. Бу ҳақда Инвестициялар ва давлат мулкини бошқариш давлат қўмитаси маълумотларига таяниб, «Азия-Плюс» нашри хабар берди.
Ҳисобот даврида Россия Федерациясининг Тожикистон иқтисодиётига киритган сармояси 1,3 миллиард долларни ташкил этган, 2024 йилнинг биринчи ярмида бу кўрсаткич 716 миллион долларни ташкил этганди.
Хитой ҳам сармоя ҳажмини оширди — 259 миллион доллардан 309 миллион долларгача. Аммо бу Хитойнинг «учлик»да қолишига имкон бермади, чунки жорий йилнинг биринчи олти ойида икки «рақобатчи» юқори кўрсаткичларни кўрсатди.
БАА 448 миллион доллар натижа билан иккинчи ўринга кўтарилган. Бир йил аввал бу кўрсаткич 116 миллион доллардан зўрға ошганди. Виргиния ороллари ҳам Хитойни ортда қолдирган. Бу кичкина давлат энг катта ўсишни кўрсатди: инвестициялар 66 миллион доллардан 336 миллион долларга кўтарилди. Бироқ, агар фақат узоқ муддатли инвестициялар ва активлар устидан назоратни ўз ичига олган тўғридан-тўғри инвестициялар ҳисобга олинса, бошқача манзара кузатилади. Бу ерда Хитой тахминан 100 миллион доллар (ўтган йилнинг биринчи ярмида 86 миллион доллар) кўрсаткичи билан етакчилик қилмоқда. Кейинчалик юқоридаги вазият ҳам ўзгарган. Россия инвестициялар ҳажмини 14 миллион доллардан 10 миллион долларга қисқартириб, биринчи учликни ёпди ва Буюк Британияни олдинга олиб чиқди, у эса қарама-қарши тенденцияни кўрсатди — 5 миллион доллардан 16 миллион долларгача.
Ўтган йили Россия учинчи ўринни эгаллаган бўлса-да, иккинчи поғонани 51 миллион доллар натижа билан ишончли тарзда Қўшма Штатлар эгаллаб олганди. Энди Қўшма Штатлар сармояларни кескин қисқартирган ҳолда — 800 минг долларгача — рўйхатнинг охиридан ўрин олди.
Умуман олганда, ҳисобот даврида Тожикистонга киритилган тўғридан-тўғри инвестициялар ҳажми 144,7 миллион долларни ташкил этган, бу 2024 йилнинг январь-июнь ойларидаги кўрсаткичдан 17 фоизга камдир.
Инвестициялар ва давлат мулкини бошқариш давлат қўмитаси раиси Султон Раҳимзода республикага тўғридан-тўғри инвестицияларни жалб этишни қийинлаштирадиган омиллар мавжудлигини тушунтирди: улар орасида интернет тезлиги пастлиги ва етарли миқдорда рейслар йўқлиги бор. Бундан ташқари, мулозимнинг қайд этишича, Тожикистон денгизга чиқиш имкониятига эга эмас ва логистика билан боғлиқ қийинчиликлар мамлакатда ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар таннархини оширади. Бундан ташқари, 10-10,5 миллион киши оралиғидаги аҳоли катта бозор ҳисобланмайди.
Бироқ, мулозим фикрича, тўғридан-тўғри инвестициялар ҳажмининг камайиши ялпи ички маҳсулотнинг ўсиш суръати нуқтаи назаридан ҳам, миллий валюта курсининг ўзгариши нуқтаи назаридан ҳам республика иқтисодиётига жиддий босим ўтказолмайди.
«Табиий ресурслар ва ёш авлод яқин келажакда Тожикистонни сармоя учун жозибадор давлат сифатида кўрсатиши мумкин бўлган омиллардир», — дея прогноз қилди Раҳимзода.
ОАВ Марказий Осиё давлати расмийларининг саъй-ҳаракатларига қарамай, хорижий инвесторлар бир қатор сабабларга кўра Тожикистон иқтисодиётига унчалик фаол сармоя киритмаётгани, солиқ ставкаларининг юқорилиги, бюрократия, назорат қилувчи органларнинг аралашуви, коррупция ва адолатсиз рақобат каби сабаблар шулар жумласидан эканини таъкидлайди.
