Фолькер Тюрк. eldiariony.com сайти фотосурати
Тегишли халқаро шартномаларни ратификация қилган давлатлар учун ўлим жазосини бекор қилиш юридик жиҳатдан имконсиз ҳисобланади. Бу ҳақда БМТ Инсон ҳуқуқлари бўйича Олий комиссари бошқармаси маълум қилди, дея хабар беради мазкур ташкилотнинг матбуот хизмати.
Ташкилотнинг таъкидлашича, Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пактнинг (ФСХП) бажарилишини назорат қилувчи БМТнинг Инсон ҳуқуқлари бўйича қўмитаси аввалроқ Пактнинг ўзида ва унинг Иккинчи Факультатив протоколида денонсация учун қоидалар мавжуд эмаслигини тушунтириб берган. Бу шуни англатадики, ушбу шартномаларни қабул қилган давлатлар учун ўлим жазосининг бекор қилиниши ҳуқуқий жиҳатдан имконсиз ва уларга ўлим жазосини ўз қонунчилигига қайта киритиш тақиқланади, деб тушунтирди БМТ Инсон ҳуқуқлари бўйича Олий комиссари Волькер Тюрк.
Бундан ташқари, Протоколни ҳеч қандай изоҳларсиз ратификация қилган давлатга, ҳатто энг оғир жиноятлар учун ҳам ўлим жазосини қўллаш тақиқланади.
«Кўп йиллар давомида Қирғизистон ўлим жазосини умумбашарий бекор қилиш бўйича ўсиб бораётган ва жуда мамнуният билан қабул қилинган глобал консенсуснинг бир қисми бўлиб келмоқда. Ҳозирги қонунчилик ташаббуслари, жумладан инсон ҳуқуқлари кенгашининг яқинда давлатларни Иккинчи Факультатив протоколни ратификация қилишга чақирувчи резолюциясини қўллаб-қувватлаган мамлакат мажбуриятлари руҳига зид келади», — деди Тюрк.
Унинг эслатишича, Қирғизистон 1998 йили ўлим жазосини тўхтатган ва 2010 йили Иккинчи Факультатив протоколни ратификация қилгандан сўнг уни қонуний равишда бекор қилган. Ушбу халқаро шартнома иштирокчи давлатларни ўлим жазосини тўлиқ бекор қилиш учун барча зарур чораларни кўриш мажбуриятини юклайди.
Ўлим жазосини қайта жорий қилиш халқаро ҳуқуқнинг жиддий бузилиши ва Қирғизистон учун регрессив қадам бўлади, деди Тюрк.
«Пактда ва Иккинчи Факультатив протоколда мустаҳкамланган ҳуқуқлар, бир марта берилгандан сўнг, иштирокчи-давлат ҳудудида яшовчи шахсларга тегишли бўлиб, улар таклиф қилинган асослардан қатъи назар, бекор қилинмайди», — деди БМТ Инсон ҳуқуқлари бўйича Олий комиссари.
Унинг қўшимча қилишича, ҳеч бир адлия тизими хатоликлардан кафолатланмаган ва ўлим жазосининг қайта жорий этилиши муқаррар равишда давлатарда бегуноҳ одамларнинг ҳам қатл этилишига олиб келади.
Тюрк мазкур ташаббусни муҳокама қилишга туртки бўлган жиноятларнинг оғирлигини тан олар экан, ўлим жазосининг жиноятни самарали тўхтатиб қолишига оид далиллар йўқлигига эътибор қаратади.
БМТ Инсон ҳуқуқлари бўйича Олий комиссари Қирғизистон ҳукуматини ўлим жазосини қайта тиклаш ғоясидан зудлик билан воз кечган ҳолда фуқаролар ҳуқуқий ҳимоясини кучайтириш, адолатга эришиш ва жабрланганларга товон тўлашга эътибор қаратишга чақирди. Тюркнинг сўзларига кўра, зўравонликка, жумладан, жинсий зўравонликка қарши жавоб чораси жабрланувчига қаратилган бўлиши ва етарлича ресурслар билан таъминланиши керак.
Ҳозирда дунёнинг 170 га яқин давлати ўлим жазосини бекор қилган ёки унинг қонунчилик ёки амалиётда қўлланилишига мораторий киритган.
ℹ️ 2025 йил сентябрь ойи охирида 17 ёшли Аисулуу Мукашеванинг дастлаб зўрлангани ва сўнг ўлдирилгани ўлим жазосини қайта тиклаш ташаббусига асос бўлди. Шундан сўнг Қирғизистон президенти Конституцияга болани зўрлаш, шунингдек, бола ёки катталарни зўрлаб, сўнг ўлдириш ҳолатлари учун ўлим жазосига рухсат берувчи ўзгартиришлар киритишни буюрди. Бундан ташқари, Иккинчи Факультатив протоколдан чиқиш таклиф этилади. Мамлакат Конституциясига ўлим жазосини қайта тиклаш бўйича ўзгартиришлар киритувчи қонун лойиҳаси тайёр ва яқин ҳафталарда мамлакатда бу масала бўйича референдум ўтказилиши кутилмоқда.
