sputnik.tj сайти фотосурати
Дунёдаги энг баланд тўғонга эга бўлган Тожикистондаги Роғун ГЭСи қурилиши лойиҳаси сув босиши зонасидан тахминан 60 000 кишини кўчиришни ўз ичига олади. Мутахассислар ҳукуматнинг режасини нотўғри ва қайта кўриб чиқишга муҳтож деб аташди. Бу ҳақда бир нечта нодавлат ташкилотлар ва экологик гуруҳларни ўз ичига олган халқаро Rogun Alert коалицияси ҳисоботида сўз юритилган.
Коалиция аъзоларидан бири – «Чегара билмас дарёлар» жамоат фондининг сайтида жойлаштирилган маълумотларга кўра, Роғун сув омбори яқинидаги аҳолини кўчириш дастури замонавий гидроэнергетикадаги энг йирик лойиҳалардан биридир.
«Чегара билмас дарёлар» раҳбари Александр Колотовнинг сўзларига кўра, кўчирилиши керак бўлган одамлар сонини минималлаштириш ўрнига, ГЭС қурувчилари уларнинг сонини максимал даражада оширишга қарор қилишди. Тўғон баландлиги пастроқ бўлган муқобил лойиҳалар 32 000 дан ортиқ одамнинг уйларини сақлаб қолиши мумкин бўлса-да, бундай ғоялар рад этилди, деб қўшимча қилди эксперт.
Сув омбори яқинидаги ҳудудлар аҳолиси кўчирилиши режалаштирилган жойлар ҳам хавотир уйғотади. Бу, айниқса, сув, ҳайдаладиган ерлар ва яйловлар етишмайдиган жойлар. Бундан ташқари, янги жойлардаги инфратузилма одамларнинг келишига тайёр эмас, бу уларнинг ҳаёт сифатининг кескин ёмонлашишига олиб келади ва уларни меҳнат миграцияси орқали иш излашга мажбур қилади.
Ҳисобот муаллифлари шунингдек, компенсация ҳисоблаш методологиясини ҳам танқид қилишди, чунки ажратилган маблағлар сув тошқини зонасидан кўчирилган барча оилалар учун уй қуриш учун етарли эмас. Мутахассисларнинг таъкидлашича, бундай ёндашув аҳолини ўз уйларини қуришга ва юқори сифатли қурилиш материалларини сотиб олиш учун қарзга ботишга мажбур қилади.
Кўчириш дастурининг бюджети ҳам саволлар туғдиради. Муаммони ўрганган мутахассислар турли ҳужжатлар 287 миллион доллардан 380 миллион долларгача бўлган турли хил тахминларни тақдим этишини аниқладилар. Бундан ташқари, аниқ харажатлар бўйича тушунтиришлар берилмаган, бу эса молиялаштириш шаффофлигига путур етказади.
Кўчириш муддати ҳам танқид остига олинди. Масалан, 2018 йили гидроэлектростанция қурилиши лойиҳаси бошланганидан бери сув босган ҳудуддан 8000 дан кам одам кўчиб кетган бўлса-да, расмийлар кейинги етти йил ичида (2032 йилгача) 40 000 дан 52 000 гача одамни бошқа жойга кўчиришни режалаштирмоқда. Мутахассисларнинг таъкидлашича, бу мутлақо реал бўлмаган ва хавфли режа.
Электр станцияси қурилишида иштирок этаётган обрўли жамғармалар ва банклар лойиҳанинг маҳаллий аҳоли учун фойда келтириши ва хавф туғдирмаслигини таъминлаши кераклигини таъкидлаган. Бундай ёндашувсиз, ушбу улкан иншоотнинг қурилиши ўн минглаб одамларга жиддий зарар етказади, бу ҳам халқаро нормаларни, ҳам Тожикистон қонунларини бузади.
ℹ️ Рогунская ГЭС — Тожикистоннинг энг йирик энергетика лойиҳасидир. Қурилишнинг барча босқичларини 2031 йил охирига қадар якунлаш режалаштирилган.
Объект иккита 600 МВт қувватга эга блокдан иборат. Роғун ГЭСи қурилиши якунлангандан сўнг, унинг ўрнатилган қуввати 3600 МВт ва йиллик электр энергияси ишлаб чиқариши 13 дан 17 миллиард кВт/соатгача бўлган Марказий Осиёдаги энг йирик гидроэлектростанцияга айланиши кутилмоқда.
