e-cis.info сайти фотосурати
Июль ойи бошидан Туркманистонда хостинг, контент етказиб бериш тармоқлари (CDN) ва IP-манзил/8 қуйи тармоғига кириш блокдан чиқарилди. Шу тариқа, расмийлар уч миллиард IP- манзилга киришни тиклади, деб ёзади Turkmen.news.
Бироқ, оммавий ахборот воситаларининг аниқлик киритишича, ҳозирча иккита провайдер – «Туркмантелеком» ва «Ашхобод шаҳар телефон тармоғи» абонентлари учун Интернетдан тўлиқ фойдаланиш имконияти очилган. «Олтин Асир» мобил оператори мижозлари кўпчилик сайтларни фақат VPN ёки бошқа махсус дастурлар ёрдамида очишлари мумкин.
Журналистлар мамлакат ҳукумати нима учун Интернетга киришни блокдан чиқаришга қарор қилганини аниқ билишмайди, бироқ нима содир бўлаётганининг бир нечта версиялари мавжуд. Улардан бирига кўра, бу БМТ Бош котиби Антониу Гутерришнинг республикага ташрифи билан боғлиқ. Баъзи манбаларнинг таъкидлашича, юқори мартабали амалдорлар ташрифи чоғида расмийлар чекловларни олиб ташлашади, аммо одатда Интернет фақат меҳмон жойлашган меҳмонхонада ёки кўпи билан битта шаҳарда пайдо бўлади. Гутерриш Ашхободни 10 кундан кўпроқ вақт олдин тарк этгани ва сайтлар блокланиши тикланмагани учун бу версия даргумон деб ҳисобланади.
Аҳолининг интернетга киришини таъминлаш — президент Сердар Бердимуҳамедовнинг сиёсий қарори, деган фикр бор. Айтилишича, давлат раҳбари таркибига киберхавфсизлик департаменти кирувчи Миллий хавфсизлик вазирлиги вакиллари билан учрашувда маъносизлиги сабаб барча тўсиқларни олиб ташлашни буюрган. Расмий оммавий ахборот воситалари бу ҳақда гапирмайди, шунинг учун республика раҳбари ҳақиқатан ҳам бундай буйруқ берганми ёки йўқ, бу аниқ эмас.
Turkmen.news катта эҳтимол билан илгари сурган учинчи версияга кўра, бундан енгиллик разведка хизматлари янги хавфсизлик девори, яъни интернетда кузатув учун дастурий таъминотни синовдан ўтказаётгани ва маълум ресурсларни блоклаб қўйгани билан боғлиқ. Вазиятдан хабардор туркманлар ҳатто Миллий хавфсизлик вазирлиги учун асбоб-ускуналар етказиб берувчи бўлган хорижий компанияларнинг номини ҳам билишади, бироқ нашр ўз манбалари хавфсизлиги учун бу рўйхатни ошкор қилмаган.
Аниқлик киритилишича, ҳозирда Сингапурнинг Indigo Software тизимидан фойдаланилмоқда, бу «бир кунлик»га ўхшайди, чунки компания ҳақида деярли ҳеч қандай маълумот йўқ ва унинг контактлари сохта. Шундай қилиб, маҳаллий киберхавфсизлик мутахассислари «ортда қолган» маҳсулотни ишончли ишлаб чиқарувчиларнинг дастурий таъминоти билан алмаштиришлари мумкин. Хавфсизлик деворини юқори юкларда синаб кўриш учун кириш очилди ва тез орада барча блоклашлар ва фильтрлар тикланади.
Ўтган йил апрель ойида Туркманистонда уч миллиардга яқин IP-манзил блоклангани хабар қилинган эди, бу дунёда мавжуд бўлганларнинг тўртдан уч қисмини ташкил этади. Шу билан бирга, 1-2 минг доллар пора эвазига Киберхавфсизлик хизмати бир ой давомида тақиқланган сайтни «оқ рўйхат»га киритиши ва унга жамоатчилик киришини таъминлаши мумкин.
